Zandkasteel

gebouw Het bekende, in de volksmond genoemde Zandkasteel in Amsterdam Zuidoost werd begin jaren tachtig ontworpen door architectenbureau Alberts & Van Huut in hun kenmerkende organische stijl. Het unieke gebouw, sinds 2017 een monument, is getransformeerd van een vrij gesloten en mysterieus ING-hoofdkantoor naar een mixed-used gebouw, dat zich eindelijk na bijna 40 jaar aan het publiek onthult. Alberts & Van Huut is verantwoordelijk voor de renovatie van het gebouw.
Nog nooit was het zo levendig in het voormalige kantoor. In drie van de tien torens huisvest inmiddels de Amsterdam International Community School (AICS), onderdeel van onderwijsstichting Esprit Scholen. studiomommersteeg heeft een bewust terughoudend en functioneel ontwerp gemaakt voor de schoolinrichting, met respect voor het sterke DNA van het gebouw. Een DNA dat met zijn uitgesproken interieur perfect aansluit op de fantasiewereld van de AICS-leerlingen in de leeftijd van 4 tot 19 jaar.

interieur De AICS nam zijn intrek in de torens A, B en C, die aan elkaar verbonden zijn door een opgetild niveau, de zogenaamde interne straat. De meest spectaculaire onderste drie lagen van de torens bieden ruimte aan gemeenschappelijke voorzieningen, op de bovenste vijf lagen wordt onderwijs gegeven in de primary en secondary school. studiomommersteeg richtte alle lagen in met (deels gerevitaliseerd) hergebruikt, nieuw en maatwerk meubilair. Vanuit de duurzaamheidsgedachte van de AICS was het hergebruik van meubilair, dat op andere AICS-locaties in gebruik en in opslag aanwezig was, het belangrijkste speerpunt. Ook van de ING werd veel kwalitatief mooi meubilair hergebruikt, wat unieke elementen in de school opleverde. Een uitdaging vormde de monumentale status van het Zandkasteel, waardoor de inrichting het gebouw nauwelijks aanraakt en nergens vastgemaakt is.
De onderste monumentale lagen van het gebouw werden in hun oorspronkelijke staat gerenoveerd, hetgeen duidelijk te zien is aan bijvoorbeeld de natuurstenen vloeren, talrijke kunstwerken, de gelazuurde wandkleuren van de torens en verlichtingsarmaturen. Bij binnenkomst in toren A lokken de organisch vormgegeven trappen en hellingbanen om de liften, die verstopt zijn, te mijden. Op deze lagen bevinden zich de world canteen, bibliotheek, diverse ontmoetingsplekken, workshopruimte (omhuld door een grote organisch vormgegeven plantenbak), kantoren, de secondary en primary halls en staff lounge. De secondary hall (aula) op interne straatniveau omarmt als het ware een voormalig theater van de ING. Van dit theater zijn mooie leren theaterstoelen hergebruikt: ze zijn vrijstaand gemaakt door er een frame aan toe te voegen en in de aula rondom het theater geplaatst. Ook de ruimte met de glas-in-loodramen, nu ingezet als staff lounge, heeft zijn oorspronkelijke karakter behouden. Verrijdbare plantenbakken en diverse zitbanken in de interne straat werden op maat gemaakt.
Om te komen tot een goed functionerend ontwerp voor de bovenste onderwijslagen zijn gesprekken gevoerd met docenten van de primary en secondary school. Speciale aandacht is uitgegaan naar de shared spaces, de overloopgebieden van de lokalen gelegen rondom de karakteristieke trappenhuizen met daglicht in de torens van het Zandkasteel. Voor een vlotte logistiek van de villages (groepen van de primary school) zijn de plekken voor de jassen en tassen cruciaal: deze plekken moeten netjes blijven, terwijl leerlingen er zelfstandig en met velen tegelijk gebruik van maken. De garderobemeubels zijn hiertoe op maat ontworpen, bewust niet verrijdbaar uitgevoerd, zodat ze als ankers definitie geven aan de shared spaces. De karakteristieke schuinte die je bijvoorbeeld ziet in de kozijnen van de binnenwanden, keert terug in de vormgeving van deze meubels, maar ook in de ontworpen prikborden, die in alle gangen terugkomen.
De school biedt verschillende functies aan in de shared spaces: de primary leerlingen gaan naar kunstateliers, ze ontdekken en bouwen, verkleden zich, ze bakken en eten in de keuken, werken aan hun reken- en taalvaardigheid en lezen in bijpassende sferen. Daar waar de leerlingen ontspannen, zijn zachte vormen en materialen toegepast, waar ‘gewerkt wordt’ eerder rechte vormen. In de secondary shared spaces werken de leerlingen samen of focussen ze op voorbereidend werk. Hexagon poeven, verkleedmeubels, vloerkleden en plantenbakken, deels geplaatst op hergebruikte open kasten, werden op maat gemaakt voor de shared spaces. De beplanting is laag bij de jongste en hoger is bij de oudere leerlingen, passend bij de groei die de leerlingen in het gebouw door maken. studiomommersteeg koos ervoor om de mooiste ING-meubels, zoals klassiekers ontworpen door het echtpaar Eames, vooral in te zetten in de shared spaces in plaats van op de onderste lagen van het gebouw.
Al met al een complexe puzzel passend bij een complex gebouw vol verrassingen. Het is nu aan de AICS-leerlingen om hun eigen zandkastelen te gaan bouwen, in het Zandkasteel maar ook daarna in hun verdere levens.